In de wandelgangen wordt Eelke wel eens aangeduid met Mr. Mannheimia. “Dat komt omdat ik erg veel bezig ben met onderzoek naar polyserositis (ontsteking van de borst- en buikvlies bij kalveren) door de bacterie Mannheimia haemolytica”, zegt Eelke met een glimlach.
Mannheimia haemolytica bevindt zich bij gezonde dieren in de neus- en keelholte en rondom de amandelen. Als de dieren echter acute stress ervaren , of wanneer de weerstand is verzwakt door een infectie, kan de bacterie zich in de bovenste luchtwegen explosief vermeerderen. Een deel van de bacteriën gaat naar het dieper gelegen longweefsel, waar deze zichzelf inkapselen waardoor deze niet meer te behandelen zijn met antibiotica. Bij een volgend stressmoment komen deze bacteriën waarschijnlijk in het bloed terecht, waar ze in korte tijd long- en borstvliesontsteking (polyserositis) kunnen veroorzaken.
Effectief optreden tegen polyserositis is nog niet zo eenvoudig. Doordat er relatief weinig tijd zit tussen het optreden van symptomen bij kalveren en eventuele uitval, is het tot dusver lastig voor een kalverhouder om tijdig in te grijpen. Van der Wal: “In 2020 is er via de Gezondheidsdienst van Dieren sectoraal onderzoek gedaan naar de genetische samenstelling van Mannheimia haemolytica. We hebben gezien dat er weinig genetische variëteit zit in de bacteriën die leiden tot polyserositis. Daarnaast zagen we een toename van Mannheimia-isolaten (kweekjes) die ongevoelig waren voor verschillende groepen antibiotica.”
Polyserositis kent twee hoofdoorzaken. Door permeable longen of te sterk doorlaatbare darmen kunnen bacteriën doordringen in de bloedbaan van een kalf, wat vervolgens een ontsteking veroorzaakt. Eelke ziet bij de aanpak van polyserositis via de darmen ook successen: ‘’Door gerichte voedermaatregelen hebben we polyserositis veroorzaakt door darmbacteriën sterk kunnen verminderen. Daarbij gaat alle lof naar onze kalverhouders en rayonbeheerders, dankzij een goed samenspel tussen beiden is het aandeel ontstekingen via darmen in onze keten aanzienlijk gereduceerd.’’
Hij vervolgt: “Ondanks dat we met het onderzoek uit 2020 meer te weten zijn te komen over deze specifieke bacterie, weten we nog steeds niet goed hoe polyserositis zich in het kalf ontwikkelt. Als bacteriën zich explosief vermeerderen weten we nog niet goed hoe dit snel op te lossen.” Daarom start in 2022 de Nederlandse kalversector met een vervolgonderzoek, een samenwerking waarbij onder andere GD (Gezondheidsdienst voor Dieren), Denkavit en VanDrie Group het voortouw nemen. Hierbij wordt gekeken naar de invloed van bedrijfs- en dierfactoren en de invloed van de veehouder en zijn adviseurs op het ontstaan van nieuwe uitbraken van polyserositis maar vooral op het voorkomen daarvan.
Met dit onderzoek wordt verder gekeken dan alleen de kalverhouderij. Bevindingen vanuit de melkveehouderij en kalverhouderij op het gebied van Mannheimia haemolytica worden over en weer gedeeld. Zo wordt in het aanstaande onderzoek gebruik gemaakt van typering isolaten uit voorgaande onderzoeken vanuit beide sectoren. Eelke: ‘’Onderzoeken zoals deze dragen bij aan het inzicht en handelingsperspectief bij zowel de melkveehouder als kalverhouder. Samen werken aan de verdere verbetering van de gezondheid van zowel kalf als koe is cruciaal.’’
''Ik hoop dat het inzichten en nuttige handvatten oplevert voor kalverhouders, rayonbeheerders en dierenartsen. Zodat we het grotere doel blijven nastreven: een hoog niveau van diergezondheid en dierenwelzijn in onze keten met zo min mogelijk ziekte en uitval,’’ besluit Eelke.
